In onderstaand overzicht vindt u een beschrijving van de diverse therapievormen. De behandelingen zijn evidence based en gebaseerd op de landelijke multidisciplinaire richtlijnen GGZ zoals te vinden bij het Trimbos-Instituut en de richtlijnen, zorgprogramma’s en protocollen van de beroepsgroepen GGZ volgens de GGZ standaarden. De informatie uit de zorgstandaarden is voor cliënten en naasten toegankelijk via Thuisarts.nl, een medische voorlichtingswebsite met laagdrempelige informatie over gezondheid en ziekten, of via Nedkad.nl. U vindt hier bijvoorbeeld cliëntgerichte informatie over angstklachten, somberheid of omgaan met andere psychische klachten.

Cognitieve gedragstherapie
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat cognitieve therapie en gedragstherapie dikwijls vergelijkbare gunstige effecten hebben op de problemen van cliënten. Ook is steeds duidelijker aangetoond dat de werkwijze van beide methodes – huiswerk, oefeningen en samenwerking tussen psychotherapeut en cliënt – goed op elkaar aansluit. In de psychologie ziet men steeds beter in dat ‘anders leren denken’ en ‘anders leren doen’ uitstekend met elkaar kunnen worden gecombineerd in één en dezelfde behandeling. Door al deze inzichten zijn cognitieve therapie en gedragstherapie steeds hechter verweven tot cognitieve gedragstherapie. Cognitieve gedragstherapie kan dus zowel de manier van denken en interpreteren van de cliënt als diens manier van doen en laten beïnvloeden. Soms ligt de nadruk meer op denken, soms meer op doen en laten. In andere gevallen werkt men gelijktijdig met beide aspecten.

Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR)
Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is een therapie voor mensen die last blijven houden van de gevolgen van traumatische ervaringen. Dit kan zijn een schokkende ervaring zoals een verkeersongeval of een geweldsmisdrijf. De methode kan ook worden gebruikt voor andere ervaringen die veel invloed hadden op de ontwikkeling van iemands leven en die in het hier-en-nu nog steeds invloed hebben zoals pesterijen of krenkingen in de jeugd. EMDR is een relatief nieuwe therapie. Een eerste versie van EMDR werd in 1989 beschreven door de Amerikaanse psycholoog Francine Shapiro die de methode ontwikkelde. In de jaren daarna werd deze procedure verder uitgewerkt en ontwikkelde EMDR zich tot een volwaardige therapeutische methode. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR. Uit de resultaten blijkt dat cliënten goed op EMDR reageren.

Toepassen EMDR
In het begin van de therapie zal de EMDR-therapeut uitgebreid aandacht besteden aan de oorzaak en achtergronden van de klachten. Daarnaast wordt er een taxatie gemaakt van een aantal individuele kenmerken waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een gerichte traumabehandeling op dat moment noodzakelijk of nodig is en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt.

Interpersoonlijke therapie (ITP)
IPT is een kortdurende gesprekstherapie ontworpen voor de behandeling van depressieve klachten. Het doel van de behandeling is een snelle oplossing vinden voor de problemen waar je tegenaan loopt.

IPT richt zich tijdens de behandeling niet op de erfelijke aanleg of op traumatische ervaringen in de jeugd. Tijdens IPT richt je je samen met de behandelaar op een recente aanleiding die mede tot de depressie heeft geleid. Het is uit onderzoek gebleken dat als je die recente aanleiding weet op te lossen of een manier vindt om ermee om te gaan, dat de depressie opklaart.

Mentalization based treatment
Mentalization bases treatment is een behandeling die mensen met ernstige emotionele of psychische klachten helpt om hun eigen gedrag en dat van anderen beter te begrijpen. Deze behandeling is bedoeld voor mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis en richt zich op het versterken van je mentaliserend vermogen: je leert jouw gedag en dat van anderen te verklaren vanuit de gevoelens die daarachter schuilgaan. Door te onderzoeken welke gedachten, bedoelingen en verlangens iemand heeft, leer je het gedrag beter te begrijpen. Daardoor kun je meer afstand nemen van je gevoel op dat moment en reageer je minder impulsief en (zelf)destructief. Zo komt er ruimte voor meer positieve energie in je leven.

Mindfulness Based Cognitieve Gedragstherapie (MBCT)
Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT), ook wel aandachtgerichte cognitieve therapie genoemd, is een evidence-based behandeling die valt onder de derde generatie cognitieve gedragstherapie. De training is effectief gebleken bij cliënten met recidiverende depressies en met chronische pijnklachten. In de training wordt mindfulness gecombineerd met cognitieve therapie. Cognitieve therapie gaat over de rol van gedachten in het ontstaan en het voortbestaan van klachten en de bewustwording van bepaalde gedachtepatronen en denkfouten. Wat kenmerkend is binnen de MBCT is dat deze gedachten in wezen niet hoeven te worden veranderd. Het gaat erom dat men deze leert herkennen als gedachten in plaats van als feiten. Vanuit deze bewustwording lukt het om onrealistische en niet-helpende gedachtepatronen los te laten. Door het doen van de mindfulness oefeningen wordt men meer bewust van deze gedachtepatronen, leert men om minder te oordelen, minder te vluchten in vermijdingsgedrag, bewuster keuzes te maken en waar nodig in actie te komen.

Oplossingsgerichte psychotherapie
Oplossingsgerichte therapie is fundamenteel anders dan traditionele therapie. De therapeut richt zich niet op het probleem maar gaat samen met de cliënt op zoek naar “oplossingen”. Dat houdt in deze methode in: datgene wat de cliënt wenst in plaats van het probleem. Door middel van vragen wordt de cliënt op dit andere spoor gezet. Samen met de cliënt wordt gezocht hoe hij zijn eigen capaciteiten kan gebruiken om zijn doel te bereiken. Daardoor passen de “oplossingen” in het referentiekader van de cliënt en ze hebben een blijvend effect.

Psychodynamische psychotherapie
Psychodynamische psychotherapie is een inzichtgevende vorm van persoonsgerichte psychotherapie waardoor klachten verminderen en het persoonlijk functioneren verbetert. Het psychodynamische denkkader gaat onder meer uit van de volgende drie basisassumpties:

• Vroegere ervaringen
• Mentale represtaties
• De psychotherapeutische relatie staat centraal

Binnen de psychodynamische benadering de nadruk wordt gelegd op het belang van interpersoonlijke relaties en de innerlijke representaties ervan. De steunende en structurerende kenmerken van de door de psychodynamische psychotherapie zitten hierin dat er belang wordt gehecht aan het aanmoedigen, valideren, adviseren en bevestigen van de cliënt, naast het interpreteren, confronteren en verhelderen van zijn gedachten en gevoelens. Deze “relationele benadering” schept dus bewustzijn, verheldering en verbetering van relaties met anderen maar ook van de relatie die men met zichzelf heeft. Uit recentelijk wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de psychodynamische psychotherapie met positief resultaat kan worden toegepast op probleemgebieden als depressie, angsten en bij het reduceren van symptomen, het verstevigen van de persoonlijkheid en het verbeteren van het sociale functioneren bij cliënten met verschillende vormen van persoonlijkheidsstoornissen.

Sociale vaardigheidstraining
Sociale vaardigheidstraining is voor mensen die problemen of spanningen ervaren in de omgang met anderen. Het doel van deze training is dat de cliënt leert gemakkelijker met andere mensen om te gaan. Het contact verloopt bijvoorbeeld moeizaam doordat:

• het moeilijk vindt om nee te zeggen.
• verlegenheid een rol speelt het moeilijk is om een gesprek met iemand te beginnen.
• het lastig is om een mening te geven of kritiek te uiten.

Schematherapie
Schematherapie is een vorm van psychotherapie voor mensen met ernstige psychische stoornissen, zoals een persoonlijkheidsstoornis of een vaak terugkomende depressie. Schematherapie helpt je de oorsprong van gedragspatronen te doorgronden en te veranderen. De invloed van ervaringen uit je jeugd op je patronen en dagelijkse leven wordt onderzocht. Je leert jezelf zodanig veranderen dat je je beter gaat voelen, beter voor jezelf kunt zorgen en beter voor jezelf op kunt komen. Je leert voelen wat je behoeften zijn en je leert hier op een gezondere manier voor op te komen. Hierdoor verandert niet alleen je gedrag, maar veranderen ook je gedachten en gevoelens.

Systeemtherapie c.q. partnerrelatie- en gezinstherapie
In partnerrelatie- of gezinstherapie wordt de partnerrelatie of het gezin in psychotherapie genomen. Er wordt weliswaar gekeken naar het functioneren van de individuen maar toch vooral in samenhang met het functioneren van het paar of het gezin. Gezinstherapie is gericht op verandering van de relaties tussen de partners of de gezinsleden. Vooral de communicatie- en de interactiepatronen worden onderzocht en getracht wordt vicieuze herhalingspatronen in de onderlinge interacties te doorbreken zodat er een andere wijze van omgang met elkaar tot stand komt. De therapie is praktisch, probleemoplossend gericht, kortdurend en sterk gericht op gedragsverandering in het heden. Dit gebeurt door middel van praten, opdrachten of oefeningen.

Therapievormen niet vergoed door zorgverzekeraars

Acceptance and commitment therapy
ACT is een vorm van gedragstherapie die helpt om op een flexibele manier om te gaan met psychische klachten die vaak gepaard gaan met vervelende gedachten en gevoelens. Op deze manier kunnen cliënten ervoor zorgen dat ze blijven investeren in de dingen die ze echt belangrijk vinden. ACT kan worden ingezet bij verschillende psychische problemen, zowel klinisch als subklinisch. Ten slotte kan deze therapievorm ook worden ingezet om het algemeen welzijn te vergroten.

Cliëntgerichte psychotherapie
Cliëntgerichte psychotherapie is een belevingsgericht psychotherapie leidende tot meer zelfwording en zelfontplooiing. Zij ziet het verbeteren van de contact met onmiddellijke beleving van de cliënt binnen een op de beleving gerichte, emotioneel veilige, warme, accepterende, positief gezinde, empathische, actuele, congruente en transparante psychotherapeutische relatie als de werkzame agens van klacht- en persoonlijkheidsverandering wat leidt tot optimaal psychisch welzijn van het individu in samenhang functionerend met zijn omgeving. Cliëntgerichte psychotherapie is een therapie ‘op maat’.

Emotion Focused Therapy
Emotion Focused Therapy houdt zich in de eerste plaats bezig met emotie in de breedste zin van het woord. Emotie is de drijvende kracht van ons bestaan, alles vertrekt vanuit emotie: dat is de basisgedachte achter deze snel groeiende therapievorm.

Emotionally Focused Therapy
Emotionally Focused Therarpy is een empirisch getoetste, integratieve en geprotocolleerde behandelvorm voor partner- en gezinsrelatieproblemen. De theorie stelt de emoties van partners centraal binnen de relatie en streeft ernaar om een betere emotie-interactie tot stand tussen beide partners. De theorie is ontwikkeld door klinisch psychologe Sue Johnson en is opgebouwd rond drie perspectieven, met name de hechtingstheorie, het experientiële (interpsychische) en het systemische (interpersoonlijke) perspectief.

Existentiële psychotherapie
Existentiële psychotherapie is een variant binnen de cliëntgerichte psychotherapie. In de existentiële filosofie en psychotherapie wordt ervan uitgegaan dat er gegevenheden van het bestaan zijn (existentialen) die elke mens tegenkomt, die hij kan ontkennen, die hij zich bewust kan zijn, die existentiële angst en psychologische problemen kunnen oproepen en waar mensen onder kunnen lijden, waarmee mensen kunnen worstelen en waarmee ze voor zichzelf in het reine kunnen willen komen. De existentiële psychotherapie is geïndiceerd voor problemen, vragen en angsten betreffende de existentialen. De cliënt kijkt naar de problemen, vragen en angsten van zijn eigen bestaan (existentie). Het doel is om te komen tot een betere verhouding tot de eigen existentie waardoor psychologische symptomen en problemen kunnen afnemen. De existentiële psychotherapeut luistert naar de cliënt en reageert op wat de cliënt zegt met vragen en met het inhoudelijk inbrengen van thema’s en overwegingen vanuit de existentiële filosofie.

Focusing
Focusing is het schenken van receptieve aandacht aan de telkens veranderende gevoelskwaliteiten van de zintuiglijke gewaarwordingen met betrekking tot de omgeving, anderen en jezelf. Focusing is aandacht geven aan ‘iets’ van binnen dat nog onduidelijk, vaag is en waarvan je toch lichamelijk kunt voelen dat het bij iets in je leven hoort. Als je bij dat ‘iets’ op een vriendelijke, uitnodigende manier stilstaat, dan krijgt het de kans zich te ontvouwen en zijn eigen verhaal te vertellen. Het wordt dan duidelijk waar het echt om gaat. Een nieuw gevoelde betekenis of perspectief is voor jezelf ontstaan. Meestal leidt dit tot een gevoel van opluchting, fysieke ontspanning en (kleine) veranderingen ten goede in je leven. Bij focusing ben je niet bezig met het steeds opnieuw beleven van je gevoelens of emoties, en ook niet met van alles uitpluizen over jezelf en verklaringen zoeken. Het is een proces van luisteren naar wat je lijfelijke gevoel je aanreikt en met aandacht en respect stilstaan bij wat er daar vanbinnen ís, zonder oordeel, en zonder meteen een oplossing te willen. Het verrassende is dat er dan vanuit je organisme een ervaren verandering kan komen, zonder dat je het van tevoren kan beredeneren.

Focusinggerichte psychotherapie behoort tot de experiëntiële (ervaringsgerichte) psychotherapierichting binnen de cliëntgerichte psychotherapie en wordt ook met succes toegepast op allerlei andere gebieden, zoals gezondheidszorg, onderwijs, management, sociaal, pastoraal en kunstzinnig werk.

Positieve psychotherapie
Positieve Psychotherapie is een breed geaccepteerde en wereldwijd verspreide vorm van psychotherapie. De methode wordt gebruikt in meer dan zeventig landen. Het woord “positieve” in de naam van de Positieve Psychotherapie is afgeleid van het Latijns woord ‘positum’, in de betekenis van ‘het gegeven, geheel’. U brengt namelijk niet alleen stoornissen en conflicten in. U brengt ook de capaciteiten mee om uw problemen/conflicten op te lossen! Positieve psychotherapie heeft bovendien een oorspronkelijke aanpak. De basisbegrippen zijn in alledaagse taal geformuleerd, zodat U deze eenvoudig kunt begrijpen. Positieve psychotherapie is gebaseerd op de overtuiging dat alle mensen intrinsiek goed zijn en dat ze twee fundamentele capaciteiten hebben: ‘to love and to know’. Conflicten worden geïnterpreteerd als uitdagingen voor de ontwikkeling van deze capaciteiten. Verder wordt Uw probleem niet uitsluitend bekeken op individueel niveau. Elke ziekte, probleem of persoonlijke uitdaging weerspiegelt ook de kwaliteit van de relaties binnen het gezin en de samenleving. Positieve Psychotherapie leert U zichzelf niet alleen te zien als patiënt, maar ook als therapeut voor uw eigen milieu.

Uit onderzoek is gebleken dat deze methode geschikt is voor zeer uiteenlopende vraagstukken: leerproblemen, depressies, fobieën, huwelijks problemen, seksuele problemen, psychosomatische klachten, ed. De transculturele insteek is behulpzaam in het benaderen van multiculturele vraagstukken, bv in gemengde relaties. Verder is de methode uitermate geschikt voor de behandeling van kinderen. Tenslotte biedt Positieve Psychotherapie als korte termijn therapie uitzicht op een snelle verbetering of genezing.

Seksuologische therapie
Seksuologie is de multidisciplinaire wetenschap die zich bezighoudt met de biologische, psychologische en sociologische verschijnselen en problematiek op het gebied van het geslachtsleven (van mens en dier). Onder deze noemer wordt werk verricht op het terrein van onderzoek, hulpverlening, onderwijs en van voorlichting, vorming en preventie. Het vakgebied van de seksuologie richt zich op een groot aantal aspecten zoals intimiteit, erotiek, vruchtbaarheid, geboorteregeling, seksuele functies, ethiek, juridische zaken. Wetenschappelijk onderzoek wordt vooral verricht door psychologen, sociologen, artsen en biologen. Docenten en andere onderwijsgevenden, preventiewerkers en voorlichters hebben vooral te maken met de didactische, preventieve en voorlichtingsaspecten. De seksuologische hulpverlening wordt verricht door gezondheidszorg- en klinisch psychologen, psychotherapeuten, psychiaters, maatschappelijk werkers met voortgezette opleiding, huisartsen, gynaecologen en urologen.

De seksuologische therapie is praktisch, probleemgericht, kortdurend en richt zich vooral op het veranderen van het seksuele, lichamelijke, intieme en communicatieve gedrag. Het is mogelijk dat er voor medisch onderzoek een verwijzing naar een arts zal plaatsvinden. Na de intake wordt het seksuele probleem besproken en als huiswerk worden lichamelijke en seksuele oefeningen meegegeven die in de daaropvolgende sessie worden besproken.